Volim istoriju; posebno istoriju crkve. I tako, pre neko veče, uzeh udžbenik iz crkvene istorije koji sam koristio još kao student Teološkog fakulteta u Beogradu. Rekoh sebi, da obnovim malo gradivo.
Otvorio sam knjigu baš na poglavlju koje je govorilo o srednjovekovnom papstvu, tačnije o papi Grguru VII. Zašto je ovaj papa toliko značajan? Upravo zato što je on graditelj srednjovekovne papske autokratije, i onoga što je papstvo danas, hiljadu godina nakon Grgura VII.
Par godina nakon velike šizme (rascep između zapadne i istočne hrišćanske crkve), Grgur VII seo je na papski presto. Vladao je od 1073-1085. Pored njega, vrhunac papske moći predstavljaju i Inoćentije III (1198-1216), kao i Bonifacije VIII (1294-1303). Period vladavine ovih papa je više od dvesta godina, ali su oni podigli trajnu zgradu rimske crkve kakva postoji i danas. Istina je da je katolička crkva postojala i pre ovih papa, ali je imala drugačiju fizionomiju. Grgur VII promenio je njeno lice tako da je ona postala svetska sila.
Ovaj period srednjeg veka je vreme dubokog religioznog zanosa zbog očekivanja kraja milenijuma, dolaska antihrista, vreme novih monaških redova, vreme krstaških ratova. To je period moćnih careva kao što su bili Fridrih Barbarosa, Ričard Lavljeg Srca i Fridrih II. To je vreme religioznih pokreta koji su želeli da crkvu vrate apostolskoj jednostavnosti, ali i vreme osnivanja Inkvizicije; vreme kada su velike epidemije, glad i kuga, više puta pohodile Evropu, desetkujući stanovništvo.
Prvi period svoje zrelosti, Grgur VII, u to vreme Hildebrand, rodom iz Firence, proveo je u manastiru Klini, poznatom po težnjama za reformom crkve. On je verovao da crkva treba da bude priznata kao najviša vlast na zemlji, viša od knezova i vojvoda, kraljeva i careva; crkva bi trebalo da vlada svetom. To je bio njegov san.
Kada je postao papa, Grgur VII je odlučio da reformiše nekoliko stvari u crkvi: celibat (zabranu ženidbe sveštenicima), ukidanje simonije (trgovinu crkvenim položajima), i ukidanje laičke investiture (prava da svetovni vladari postavljaju crkvene službenike). Papa je prvo udario po oženjenim sveštenicima.
Na sinodu 1074. naređeno je oženjenim sveštenicima da otpuste svoje žene, zabranio je ženidbu sveštenicima, a onima koji ne budu poslušali naredbu da ne mogu više da vrše službu. Laicima je zabranio da posećuju službu neposlušnih i oženjenih sveštenika. Namera ove zabrane je bila da se sveštenici oslobode svih zemaljskih veza i tereta običnog života, da bi sveštenici bili pravi Hristovi vojnici „ecclesia militans“, crkva koja se bori. Iako je naišao na veliki otpor, celibat je postao utvrđeni fakat u rimskoj crkvi, a sveštenik je postao savitljiv, oruđe onoga ko je imao vlast u crkvi.
Druga reforma je obuhvatila simoniju – prodaja crkvenih službi onome ko više za nju plati. Sa tim usko povezana je i treća reforma laičke investiture koja se sastojala u tome da je svetovni vladar dodeljivao biskupu palicu i prsten kao simbol njegovog duhovnog vladanja. Crkva je na taj način bila vazal (podčinjena) svetovne vlasti.
Grgur je želeo da oslobodi crkvu vazalnog položaja. U svojoj zbirci koju je nazvao „Dictatus Papae“, on je naveo dvadeset i sedam drskih tvrdnji o papstvu. Evo samo nekih od njih:
- Rimska crkva je utemeljena od samog Boga.
- Rimski biskup ima jedini pravo da se naziva univerzalnim.
- Jedino on ima pravo da skida i postavlja biskupe.
- Papin legat, iako niži po rangu, predsedava svim biskupima okupljenim na saboru, i on može doneti presudu o skidanju biskupa.
- Papa može skinuti biskupe i u njihovoj odsutnosti.
- Papa je jedina osoba kome svi knezovi ljube noge.
- On ima vlast da svrgne careve.
- Bez njegovog pristanka ne može se sazvati nijedan opšti sabor.
- Bez njegovog odobrenja ne može se smatrati kanonskim nijedan zaključak sinoda i nijedna knjiga.
- Njegove odluke ne može niko poništiti, a on može poništiti svačiju.
- Njemu ne može niko da sudi.
- Rimska crkva nije nikad pogrešila, ona ne greši, niti će ikada, po svedočanstvu Pisma, pogrešiti…
Svoju tvrdnju da je papa jedina osoba kome svi knezovi ljube noge, Grgur je dokazao u slučaju protiv nemačkog kralja Henrika IV. Papa je ustao protiv Henrikove smelosti, da i pored njegove zabrane, postavi biskupe po njegovoj volji. Henrik IV je oštro reagovao sazivajući sabor u Vormsu, gde je podržan nemačkim biskupima svrgnuo papu sa prestola. Papa je isključio kralja iz crkve kao i sve biskupe koji su stali uz njega. Ovakav potez je veoma iznenadio i uplašio ceo hrišćanski svet, tako da su gotovo svi napustili kralja, koji je sada očajnički pokušao da nađe rešenje.
Nekoliko dana pre Božića (1076), po najjačoj zimi, kralj je prešao Alpe u Severnu Italiju gde je boravio papa. Stigao je utvrđenja Kanosa i zatražio prijem kod pape. Papa, da bi mu dokazao ko je glava, ostavio Henrika da bosonog i obučen samo u lanenu košulju, stoji po par sati na zimi tri dana. Primio ga je tek nakon ovog vremena, poniznog i skrušenog kralja, koji je pristao na sve papine uslove. Jedan istoričar kaže da Kanosa označava najdublje poniženje Države i najviše uzvišenje rimske Crkve.
Ispunjeno proročanstvo
O „malom rogu“, kojim je u proročanstvu predstavljen antihrist, stoji „da će govoriti velike reči protiv Svevišnjega (Danilo7:25). Takođe za „zver“ iz 13. glave Otkrivenja, koja predstavlja istu silu, kaže se: „I dadoše joj se usta koja govore drske i hulne reči.“ Otkrivenje 13:5. Ovo proročanstvo me podseća na drske tvrdnje Grgura VII. I zato nije ni čudo što su mnogi već u ono doba gledali u papi antihrista.
Elen Vajt piše: „Jedna od glavnih nauka rimske crkve jeste da je papa vidljiva glava cele Hristove crkve, i da je on odeven vrhovnom vlašću nad svim biskupima i sveštenicima u svim delovima sveta. Još više, papi je data božanska titula. On je nazvan „Gospod Bog Papa“ i proglašen je nepogrešivim. On traži da ga svi obožavaju. Isti zahtev koji je sotona ispoljio u pustinji kušanja, ispoljava on danas kroz rimsku crkvu, i mnogi su voljni da mu se poklone.“ (Velika Borba, 50)
„Treba imati na umu da se rimska crkva hvali da se ona nikada ne menja. Načela Grgura VII i Inoćentija III su još načela rimske crkve. Kad bi ona imala silu, sprovodila bi danas ta načela istom žestinom kao i u prošlim vekovima.“ (Velika Borba, 581)
Historia magistra vitae est – Istorija je učiteljica života. Nadam se da ćemo nešto naučiti iz nje. Ako ništa drugo, a ono barem da više verujemo biblijskim proročanstvima, koja se jedno po jedno neminovno ispunjavaju u istoriji ove naše civilizacije.
